Brengt een ‘kort lontje’ jou in je werk in de problemen?

Misschien vind je zelf dat je te gemakkelijk uit je slof schiet en dingen zegt of doet waar je later spijt van hebt. Verbale agressiviteit kan jou en anderen behoorlijk in de problemen brengen. Het lijkt je soms te overkomen: je voelt een emotie en dan is het al gebeurd. Maar er zijn mogelijkheden om op tijd op de rem te drukken. Hieronder lees je hoe.

Lees ook: Draagvlak creëren: politiek op de werkvloer voor beginners

Over boosheid en agressie
Het is goed om te snappen wat agressie nu eigenlijk is. En waarom het zo lastig te stoppen is. Boosheid is een basisemotie: vanaf de geboorte is het aanwezig. Ouders en andere opvoeders sleutelen wel aan de uitingsvorm, want lang niet alles wordt acceptabel gevonden. Er is een verschil tussen boosheid en agressie. Voor boosheid geldt dat het ook kan overwaaien en sociaal geaccepteerd is. Agressie betekent vaak dat je het punt van beheersing voorbij bent, je zit je op te vreten en wil de ander ‘een lesje leren’.

Hoe kom je eraan?
Of je agressief bent is voor een deel genetisch bepaald: bepaalde stofjes heb je te weinig (serotonine) of juist te veel (adrenaline of dopemine). Maar dat verklaart maar een deel van de verschillen: als je bent opgegroeid in een omgeving waarin (verbale) agressie vaak aan de orde was, is dat de manier waarop jij hebt geleerd je te uiten bij frustratie. Ook slecht voorbeeld doet vaak volgen. Misschien heb je het ook wel later geleerd: gewoon omdat je merkte dat het voor je werkte. Als je gepest werd en erop lossloeg of de ander verbaal te grazen nam, en die vervolgens afdroop, werd jouw agressieve stijl in feite beloond.

Voordelen van agressie
Het klinkt misschien raar, maar er zitten allerlei voordelen aan agressief gedrag. Als je die buiten beschouwing laat in je zelfreflectie, is het lastiger om jezelf te veranderen.
• Je intimideert anderen, de ruzie stopt/anderen voegen zich/zijn bang van je/je krijgt sneller iets voor elkaar
• Je maskeert gedrag waar je je voor schaamt, bijvoorbeeld je eigen lamlendigheid (ander houdt op met zeuren erover als je fel reageert)
• Lucht op, geeft gevoel van actie en daadkracht, controle
Nadelen van agressie
De nadelen zijn vaak ook helder: het doet wat met je relatie met anderen. Je loopt de kans dat je gedrag niet meer getolereerd wordt, je op een zijspoor belandt. Mensen gaan je mijden en vinden je een ongeleid projectiel. Als je anderen of de situatie de schuld geeft van je gedrag, bijvoorbeeld de druk op het werk, opmerking gedrag van de ander, alcohol, kost het je vaak veel energie jezelf te overtuigen. Het voelt al snel niet goed meer.

Snappen van je lijf
Vaak herkennen we onze boosheid nauwelijks: je voelt je wellicht hoogstens geïrriteerd, maar niet echt boos. We hebben een centraal zenuwstelsel en een autonoom zenuwstelsel. Over ons autonome zenuwstelsel hebben we geen controle: je kunt terecht komen in een van de drie F’s: Fight, Flight en Fright. Als we daar eenmaal zijn, voelt het alsof je al te diep in de zee terecht gekomen bent om nog terug te kunnen komen. Je impulsen bepalen je gedrag: dat heet een impulsdoorbraak. Het is dus zaak om bepaalde situaties vóór te zijn. Ofwel: actie nemen als het water tot je knieën komt.

10 tips om minder vaak (te) boos te worden
1. Zorg dat je niet in de gevarenzone komt. Als je het gevoel hebt dat de druk al behoorlijk is opgelopen door wat er is gebeurd die dag, zorg dat je dan nog even uit de buurt blijft van mensen met wie je gemakkelijk ruzie kunt krijgen.
2. Leer te voelen wanneer het water tot je knieën komt. Het herkennen van de signalen die je lichaam afgeeft over de spanning die er is, gaat je helpen op tijd te sturen. Denk aan zaken als ademhaling, hoofdpijn, droge mond, onrust. Als het water eenmaal boven je knieën komt, is het lastig terug gaan. Dan is de kans groot dat je steeds bozer wordt en later spijt krijgt.
3. Werk met een time out. Door uit te spreken dat je een time out nodig hebt, kun je voorkomen dat de ruzie escaleert. Neem minstens 20 minuten de tijd. Zo lang hebben de hormonen nodig om weer uit je bloed te gaan. Degene die vraagt om de time out is ook degene die het gesprek weer start. Zonder dat er dagen overheen gaan.
4. Pas op met een neiging je snel gekwetst te voelen. Misschien herken je wel een gedachte als: ‘ze moeten altijd mij hebben”. Kritiek raakt je eigenlijk te veel. Dat komt omdat je het (vaak onbewust) interpreteert als een afwijzing van jou als persoon en niet een afwijzing van bepaald gedrag van jou.
5. Als je de ander iets duidelijk wilt maken, probeer dat dan ook zorgvuldig te formuleren. Geef aan wat je ervaart en wat jouw behoefte is. Pas op dat je niet vervalt in een bevelende of agressieve toon; dan escaleert de ruzie al snel.
6. Voorkom dat je emmer volloopt. Spreek je snel uit als je je aan iets ergert, zo zorg je ervoor dat je op een ander moment explodeert. Assertiviteit helpt je om agressiviteit te voorkomen.
7. Laat problemen niet voortduren. Als je telkens stress ervaart over zaken in je leven, heeft dit ook zijn weerslag op de relatie met anderen. Vlucht niet weg voor je problemen, maar onderzoek of je iets kunt oplossen, zodat het niet meer aan je knaagt.
8. Toets je ideeën. Misschien ben je geneigd te denken in zwart/wit termen: dat het de ander niets kan schelen hoe het voor jou is. Herken je dergelijke gedachten die regelmatig opspelen en je beeld van de ander negatief kleuren?
Stel jezelf eens de volgende vragen:
• Klopt het wel wat ik hier denk over de bedoelingen van de ander?
• Kan ik dat wel zeker weten?
• Heb ik het weleens onderzocht/nagevraagd?
• Zijn er ook tegenargumenten?
• Is het realistisch wat ik verwacht?
• Kan ik er ook anders over denken?
9. Pas op met passieve agressie. Misschien ben jij helemaal niet iemand die schreeuwt, maar reageer jij je boosheid in sommige situaties wel heel anders af. Je durft je gevoel niet hardop uit te spreken, hebt mogelijk ook het gevoel dat er alleen maar misbruik van je wordt gemaakt als je je kwetsbaar opstelt. En dan uit je je boosheid door sabotage: bv negatief spreken over degene met anderen, ja zeggen, maar niet echt meedoen, niet terug bellen. Het effect is echter net zo goed negatief op de relatie.
10. Praat erover op een goede manier. Als een gesprek de boosheid alleen maar erger maakt, zijn jullie mogelijk geneigd vooral je eigen gevoel en punten te spuien. En misschien ook wel de ander te overtuigen dat het diens schuld was. Wellicht creëer je hiermee een geforceerde ‘sorry’ van de ander of je bent zelf degene die dat zegt, maar het lost niets echt op. Van belang is dat je ook je eigen aandeel onderzoekt.

Het water tot je knieën
Met meer kennis van hoe jouw irritatie kan omslaan naar agressie, kun je tijdiger ingrijpen. Voorkomen dat je impulsen het overnemen en je dingen zegt waarmee je anderen kwetst en je eigen glazen ingooit. Explosies komen niet uit het niets, vrijwel altijd zijn er al voorvallen geweest die je geïrriteerd hebben. Juist door assertiever te zijn, vaker te zeggen wat je belangrijk vindt, maar ook door op onderzoek te gaan bij de ander, kun je explosies voorkomen. Zorg dat je ingrijpt als het water aan je knieën staat en niet als je meegetrokken wordt door de stroom.